Organy spółek w prawie angielskim

1)     Spółka jawna („Partnership” lub „General Partnership”)

Spółka nie posiada wyodrębnionych organów. Co do zasady każdy ze wspólników („partner”) ma prawo brać udział w reprezentacji spółki i zarządzaniu jej działalnością. W drodze umowy pomiędzy wspólnikami można jednak powierzyć reprezentowania spółki i jej zarządzanie tylko niektórym wspólnikom.

Każda decyzja związana ze zwykłą działalnością spółki wymaga poparcia większości wspólników, natomiast decyzje wykraczające poza zwykłą działalność spółki, dotyczące w szczególności zmiany umowy spółki lub zasad funkcjonowania spółki, wymagają zgody wszystkich wspólników.

2)     Spółka komandytowa („Limited Partnership” – „LP”)

Spółka nie posiada wyodrębnionych organów.

Spółkę reprezentują oraz prowadzą jej sprawy komplementariusze („general partners”), tj. wspólnicy odpowiadający bez ograniczenia za zobowiązania spółki.

Komandytariusze („limited partners”), czyli wspólnicy, których odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona do wniesionego do spółki wkładu (pieniężnego lub niepieniężnego), nie mogą reprezentować spółki ani brak udziału w zarządzaniu działalnością spółki. Komandytariusz, który wbrew zakazowi podejmuje czynność z zakresu reprezentacji lub zarządzania spółką, odpowiada za zobowiązania wynikłe z tej czynności bez ograniczenia, tak jak komplementariusz.

3)    Spółka partnerska („Limited Liability Partnership” – „LLP”)

Spółka nie posiada wyodrębnionych organów. Spółkę reprezentują oraz prowadzą jej sprawy partnerzy („partners”).

4)    Spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością („Private Unlimited Company”)

Spółka ta zarządzania jest w podobny sposób i posiada te same organy co spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, o której mowa poniżej.

a)    Zgromadzenie wspólników („General Meeting”)

Zgromadzenie wspólników jest organem grupującym wszystkich wspólników spółki („members of the company” lub „shareholders”) w celu podjęcia decyzji dotyczących najważniejszych spraw spółki.

Zgromadzenia wspólników mogą być zwyczajne („Annual General Meetings”), zwoływane raz w roku w celu zatwierdzenia sprawozdania finansowanego spółki i sprawozdania dyrektorów z działalności spółki za dany rok obrotowy, bądź nadzwyczajne („Extraordinary General Meetings”), zwoływane w razie potrzeby w innych sprawach.

Nie ma prawnego obowiązku corocznego zwoływania zwyczajnego zgromadzenia wspólników. Obowiązek taki może jednak być przewidziany w umowie spółki (co zazwyczaj ma miejsce w praktyce).

Wspólnicy mogą wybrać spośród siebie przewodniczącego zgromadzenia wspólników („chairman of a general meeting”), którego zadaniem jest przewodniczenie obradom zgromadzenia i czuwanie nad jego przebiegiem.

Pomimo, iż co do zasady decyzje wspólników są podejmowane na zgromadzeniach wspólników, w większości przypadków możliwe jest podejmowanie uchwał w trybie pisemnym („written resolutions”), tj. bez odbycia zgromadzenia wspólników.

b)     Dyrektor („Director”)

Dyrektor reprezentuje spółkę oraz zarządza jej działalnością. W spółce można powołać jednego lub większą liczbę dyrektorów.

Dyrektorami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne, z zastrzeżeniem, że przynajmniej jeden dyrektor spółki musi być osobą fizyczną.

Dyrektorzy są wybierani spośród wspólników spółki lub spoza ich grona. Sposób powołania i odwoływania dyrektorów powinien być uregulowany w umowie spółki.

W przypadku, gdy powołano więcej niż jednego dyrektora, w spółce działa rada dyrektorów („board of directors”; pojęcie to tłumaczy się również na język polski jako „zarząd”). W związku z tym, że przepisy prawa angielskiego przyznają określone kompetencje dyrektorom, a nie radzie dyrektorów jako takiej, rada dyrektorów nie może być uznana za organ spółki w ujęciu prawnym.

Dyrektorzy mogą wybrać spośród siebie przewodniczącego rady dyrektorów („chairman of the board of directors”), którego zadaniem jest czuwanie nad przebiegiem posiedzeń rady dyrektorów i przewodniczenie jej obradom.

c)     Sekretarz („Secretary”)

Sekretarz odpowiada za właściwe administrowanie spółką oraz czuwa nad tym, aby spółka funkcjonowała w zgodzie z wymaganiami prawnymi. W szczególności, sekretarz prowadzi wymagane przez prawo rejestry, sporządza protokoły ze zgromadzeń wspólników i posiedzeń rady dyrektorów, wysyła zawiadomienia o zwołaniu zgromadzeń wspólników i posiedzeń rady dyrektorów oraz dba o to, aby dokumentacja spółki była sporządzona zgodnie z prawem. Sekretarz posiada również pewne kompetencje w zakresie reprezentacji spółki – może zawierać określone umowy i składać oświadczenia w imieniu spółki.

Jedyny dyrektor nie może być jednocześnie sekretarzem spółki. Jeżeli natomiast spółka posiada więcej niż jednego dyrektora, jeden z dyrektorów może pełnić funkcję sekretarza.

Stanowisko sekretarza w spółkach angielskich zazwyczaj pełnione jest przez osobę posiadającą wykształcenie prawnicze i wiedzę w zakresie księgowości. Przed dniem 6 kwietnia 2008 r. powołanie sekretarza spółki było obowiązkowe, obecnie jest ono fakultatywne.

 5)    Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością („Private Limited Company” – „Ltd”)

Angielskie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dzielą się na:

• Spółki z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości udziałów („Private Company Limited by Shares”) : odpowiedzialność wspólników („shareholders”) jest ograniczona do wysokości wkładów wniesionych do spółki na pokrycie objętych udziałów (analogicznie jak w polskiej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością);

• Spółki z odpowiedzialnością ograniczoną do sumy gwarancyjnej („Private Company Limited by Guarantee”) : spółka ta nie posiada kapitału zakładowego, a odpowiedzialność wspólników (określanych jako „members”) jest ograniczona do określonej w umowie spółki sumy gwarancyjnej, którą wspólnicy zobowiązują się wnieść w przypadku niewypłacalności spółki.

Oba wyżej wymienione typy spółek tłumaczy się często na język polski jako „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”, bez wskazywania sposobu ograniczenia odpowiedzialności.

„Private Company Limited by Shares” oraz „Private Company Limited by Guarantee” są zarządzanie w taki sam sposób i posiadają identyczne organy obowiązkowe.

a)     Zgromadzenie wspólników („General Meeting”)

Zgromadzenie wspólników jest organem grupującym wszystkich wspólników spółki („members of the company” w spółkach z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości udziałów lub „shareholders” w spółkach z odpowiedzialnością ograniczoną do sumy gwarancyjnej) w celu podjęcia decyzji dotyczących najważniejszych spraw spółki.

Zgromadzenia wspólników mogą być zwyczajne („Annual General Meetings”), zwoływane raz w roku w celu zatwierdzenia sprawozdania finansowanego spółki i sprawozdania dyrektorów z działalności spółki za dany rok obrotowy, bądź nadzwyczajne („Extraordinary General Meeting”), zwoływane w razie potrzeby w innych sprawach.

W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma prawnego obowiązku corocznego zwoływania zwyczajnego zgromadzenia wspólników. Obowiązek taki może jednak być przewidziany w umowie spółki (co zazwyczaj ma miejsce w praktyce).

Wspólnicy mogą wybrać spośród siebie przewodniczącego zgromadzenia wspólników („chairman of a general meeting”), którego zadaniem jest przewodniczenie obradom zgromadzenia i czuwanie nad jego przebiegiem.

Pomimo, iż co do zasady decyzje wspólników są podejmowane na zgromadzeniach wspólników, w większości przypadków możliwe jest podejmowanie uchwał w trybie pisemnym („written resolutions”), tj. bez odbycia zgromadzenia wspólników.

b)     Dyrektor („Director”)

Dyrektor reprezentuje spółkę oraz zarządza jej działalnością. W spółce można powołać jednego lub większą liczbę dyrektorów.

Dyrektorami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne, z zastrzeżeniem, że przynajmniej jeden dyrektor spółki musi być osobą fizyczną.

Dyrektorzy są wybierani spośród wspólników spółki lub spoza ich grona. Sposób powołania i odwoływania dyrektorów powinien być uregulowany w umowie spółki.

W przypadku, gdy powołano więcej niż jednego dyrektora, w spółce działa rada dyrektorów („board of directors”; pojęcie to tłumaczy się również na język polski jako „zarząd”). W związku z tym, że przepisy prawa angielskiego przyznają określone kompetencje dyrektorom, a nie radzie dyrektorów jako takiej, rada dyrektorów nie może być uznana za organ spółki w ujęciu prawnym.

W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością prawa angielskiego w praktyce nie występuje podział na dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych, jak ma to miejsce w angielskich spółkach akcyjnych (patrz poniżej).

Dyrektorzy mogą pełnić m.in. następujące funkcje:

• • przewodniczący rady dyrektorów („Chairman of the Board” – „COB”) : jego zadaniem jest czuwanie nad przebiegiem posiedzeń rady dyrektorów i przewodniczenie jej obradom;

• • dyrektor generalny („Chief Executive” – „CE”) : jest dyrektorem naczelnym, posiadającym najszersze uprawnienia spośród pozostałych dyrektorów; stoi na czele spółki; jest odpowiednikiem prezesa zarządu w polskich spółkach kapitałowych; w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością funkcja ta występuje rzadko (praktycznie jedynie w większych spółkach), z reguły wszyscy dyrektorzy mają równe prawa i obowiązki w zakresie zarządzania spółką;

• • dyrektor faktyczny („shadow director”) : formalnie nie jest dyrektorem, lecz w sposób nieformalny wydaje dyspozycje dyrektorom spółki;

• • zastępca dyrektora („alternate director”) : osoba wyznaczona przez dyrektora do udziału w posiedzeniach rady dyrektorów i wykonywania prawa głosu w sytuacji, gdy dyrektor nie może uczestniczyć w posiedzeniu osobiście.

c)     Komitet („Committee”)

Jest organem wspierającym dyrektorów, na który delegują oni część swoich uprawnień zarządczych. Komitet może składać się z jednego lub większej liczby dyrektorów. Skład i kompetencję komitetów ustalają dyrektorzy.

W spółce może funkcjonować większa liczba komitetów zajmujących się odrębnymi sprawami.

Powołanie tego organu jest fakultatywne. W praktyce, w angielskich spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością komitety powoływane są dosyć rzadko.

d)     Sekretarz („Secretary”)

Sekretarz odpowiada za właściwe administrowanie spółką oraz czuwa nad tym, aby spółka funkcjonowała w zgodzie z wymaganiami prawnymi. W szczególności, sekretarz prowadzi wymagane przez prawo rejestry, sporządza protokoły ze zgromadzeń wspólników i posiedzeń rady dyrektorów, wysyła zawiadomienia o zwołaniu zgromadzeń wspólników i posiedzeń rady dyrektorów oraz dba o to, aby dokumentacja spółki była sporządzona zgodnie z prawem. Sekretarz posiada również pewne kompetencje w zakresie reprezentacji spółki – może zawierać określone umowy i składać oświadczenia w imieniu spółki.

Jedyny dyrektor nie może być jednocześnie sekretarzem spółki. Jeżeli natomiast spółka posiada więcej niż jednego dyrektora, jeden z dyrektorów może pełnić funkcję sekretarza.

Stanowisko sekretarza w spółkach angielskich zazwyczaj pełnione jest przez osobę posiadającą wykształcenie prawnicze i wiedzę w zakresie księgowości. Przed dniem 6 kwietnia 2008 r. powołanie sekretarza spółki było obowiązkowe, obecnie jest ono fakultatywne.

6)    Spółka akcyjna („Public Limited Company” – „PLC”)

Analogicznie jak w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, angielskie spółki akcyjne dzielą się na:

• „Public Company Limited by Shares” : odpowiedzialność akcjonariuszy („shareholders”) jest ograniczona do wartości wkładów wniesionych na pokrycie objętych akcji (analogicznie jak w polskiej spółce akcyjnej);
• „Public Company Limited by Guarantee” : spółka ta nie posiada kapitału zakładowego, a odpowiedzialność akcjonariuszy (określanych jako „members”) jest ograniczona do określonej w umowie spółki sumy gwarancyjnej, którą akcjonariusze zobowiązują się wnieść w przypadku niewypłacalności spółki.

W związku z tym, że nazwy obu wyżej wymienionych typów spółek nie mają odpowiednika w języku polskim, a tłumaczenie dosłowne byłoby niezrozumiałe, postuluje się, aby tłumaczyć je na język polski jako „spółka akcyjna”. Niezależnie bowiem od sposobu ograniczenia odpowiedzialności akcjonariuszy, forma prawna tych spółek zbliżona jest w istocie do polskiej spółki akcyjnej.

„Public Company Limited by Shares” oraz „Public Company Limited by Guarantee” są zarządzanie w taki sam sposób i posiadają identyczne organy obowiązkowe. Organy te są zresztą takie same jak w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.

a)     Walne zgromadzenie („General Meeting”)

Walne zgromadzenie jest organem grupującym wszystkich akcjonariuszy spółki („members of the company” w spółkach akcyjnych z kapitałem zakładowym lub „shareholders” w spółkach akcyjnych z sumą gwarancyjną) w celu podjęcia decyzji dotyczących najważniejszych spraw spółki.

Walne zgromadzenia mogą być zwyczajne („Annual General Meetings”), zwoływane raz w roku w celu zatwierdzenia sprawozdania finansowanego spółki i sprawozdania dyrektorów z działalności spółki za dany rok obrotowy, bądź nadzwyczajne („Extraordinary General Meeting”), zwoływane w razie potrzeby w innych sprawach.

W przeciwieństwie do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w spółkach akcyjnych istnieje prawny obowiązek odbycia walnego zgromadzenia raz w roku, w ciągu 6 miesięcy od zakończenia danego roku obrotowego.

Akcjonariusze mogą wybrać spośród siebie przewodniczącego walnego zgromadzenia („chairman of a general meeting”), którego zadaniem jest przewodniczenie obradom zgromadzenia i czuwanie nad jego przebiegiem.

W spółce akcyjnej nie ma możliwości podejmowania uchwał w trybie pisemnym. Uchwały akcjonariuszy mogą zapadać jedynie na walnych zgromadzeniach.

b)     Dyrektorzy („Directors”)

Spółka akcyjna musi posiadać co najmniej dwóch dyrektorów. Dyrektorami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne, z zastrzeżeniem, że przynajmniej jeden dyrektor musi być osobą fizyczną.

Dyrektorzy reprezentują spółkę oraz zarządzają jej działalnością.

Dyrektorzy są wybierani spośród akcjonariuszy spółki lub spoza ich grona. Sposób powołania i odwoływania dyrektorów powinien być uregulowany w statucie spółki.

W celu podjęcia decyzji, dyrektorzy zbierają się w radzie dyrektorów („board of directors”; pojęcie to tłumaczy się również na język polski jako „zarząd”). W związku z tym, że przepisy prawa angielskiego przyznają określone kompetencje dyrektorom, a nie radzie dyrektorów jako takiej, rada dyrektorów nie może być uznana za organ spółki w ujęciu prawnym.

W angielskich spółkach akcyjnych (szczególnie w spółkach notowanych na giełdzie) wyróżnia się dwie kategorie dyrektorów:

• dyrektorzy wykonawczy („executive directors”) : pełnią funkcje kierownicze w spółce; mogą kierować określonymi działami spółki (np. finansowym, handlowym, marketingowym); z reguły dyrektorzy wykonawczy są pełnoetatowymi pracownikami spółki;
• dyrektorzy niewykonawczy („non-executive directors” – „NED”) : nie zajmują stanowisk kierowniczych w spółce, pełnią natomiast funkcję doradczą i nadzorczą; na ogół nie są pracownikami spółki.

Dyrektorzy mogą pełnić m.in. następujące funkcje:

• przewodniczący rady dyrektorów („Chairman of the Board” – „COB”) : jego zadaniem jest czuwanie nad przebiegiem posiedzeń rady dyrektorów i przewodniczenie jej obradom; z reguły funkcję tą pełni dyrektor niewykonawczy;
• dyrektor generalny („Chief Executive” – „CE”) : jest dyrektorem naczelnym, posiadającym najszersze uprawnienia spośród pozostałych dyrektorów; stoi na czele spółki; jest odpowiednikiem prezesa zarządu w polskich spółkach kapitałowych; funkcję tą pełni dyrektor wykonawczy;
• dyrektor faktyczny/nieoficjalny („shadow director”) : formalnie nie jest dyrektorem, lecz w sposób nieformalny wydaje dyspozycje dyrektorom spółki;
• zastępca dyrektora („alternate director”) : osoba wyznaczona przez dyrektora do udziału w posiedzeniach rady dyrektorów i wykonywania prawa głosu w sytuacji, gdy dyrektor nie może uczestniczyć w posiedzeniu osobiście.

c)     Komitet („Committee”)

Jest organem wspierającym dyrektorów, na który delegują oni część swoich uprawnień zarządczych. Komitet może składać się z jednego lub większej liczby dyrektorów. Skład i kompetencję komitetów ustalają dyrektorzy.

W spółce może funkcjonować większa liczba komitetów zajmujących się odrębnymi sprawami.

Powołanie tego organu jest fakultatywne. W angielskich spółkach akcyjnych komitety powoływane są dosyć często, szczególnie w spółkach notowanych na giełdzie. Najczęściej spotyka się komitet ds. audytu („audit committee”), komitet ds. nominacji („appointment committee”) i komitet ds. wynagrodzeń („remuneration committee”).

W praktyce komitety w spółkach akcyjnych (a w szczególności komitet ds. audytu) składają się z dyrektorów niewykonawczych.

d)     Sekretarz („Secretary”)

W spółkach akcyjnych powołanie sekretarza jest obowiązkowe.

Sekretarz odpowiada za właściwe administrowanie spółką oraz czuwa nad tym, aby spółka funkcjonowała w zgodzie z wymaganiami prawnymi. W szczególności, sekretarz prowadzi wymagane przez prawo rejestry, sporządza protokoły z walnych zgromadzeń i posiedzeń rady dyrektorów, wysyła zawiadomienia o zwołaniu walnych zgromadzeń i posiedzeń rady dyrektorów oraz dba o to, aby dokumentacja spółki była sporządzona zgodnie z prawem. Sekretarz posiada również pewne kompetencje w zakresie reprezentacji spółki – może zawierać określone umowy i składać oświadczenia w imieniu spółki.

Stanowisko sekretarza w angielskich spółkach akcyjnych może być pełnione jedynie przez osobę posiadającą odpowiednie kompetencje i doświadczenie. W szczególności, stanowisko sekretarza może zostać powierzone prawnikowi lub biegłemu rewidentowi. W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną lub nieograniczoną odpowiedzialnością, obowiązek posiadania odpowiednich kwalifikacji przez sekretarza spółki akcyjnej jest wymogiem prawnym.