Lista nowych słów roku jest już tradycją i tym razem zawiera 35 wyrazów, które przyjęły się w języku szwedzkim w 2019 roku. Została sporządzona przez Radę Języka Szwedzkiego i czasopismo „Språktidningen”.
Kwestie klimatyczne kształtowały debatę przez większość 2019 roku, a sama debata klimatyczna odcisnęła wyraźne piętno na wspomnianej liście nowych słów.
Wiele z wyrazów dotyczy sytuacji klimatycznej, np. Gretaeffekten, klimatnödläge, klimatdiktatur oraz klimatstrejk. Kwestie te są również dostrzegalne w takich słowach jak artdöden, grönt körfält i växtbaserat kött.
W zeszłym roku najbardziej zwracano uwagę na nowy wyraz, jakim był flygskam (dosł. wstyd przed lataniem; odczucie, że z punkty widzenia środowiska latanie samolotem jest naganne), który wywołał dyskusję, z której wyłoniły się między innymi słowa smygflyga (latać samolotem, nie wspominając o tym innym) oraz tågskryta (chwalić się podróżowaniem pociągiem zamiast samolotem).
Szwedzki wyraz flygskam trafił do wielu różnych języków świata – jako angielski flight shame, niemiecki Flugscham, holenderski vliegschaamte, islandzki flugviskubit albo hiszpańska vergüenza de volar. Mówienie o wstydzie skupia się na tym, jak indywidualne decyzje wpływają na klimat. Ale lista nowych słów zawiera również wyrazy, które są związane z innymi sposobami wywoływania zmian.
Lista zawiera ponad 30 słów, które powstały lub stały się powszechne w przeciągu 2019 roku. Nie wszystkie z nich są całkiem nowe. Ich obecność na liście jest wynikiem zwiększonej popularności w ostatnim czasie. Słowa z listy mówią coś zarówno o ubiegłym roku, jak i o językowych tendencjach. Ukazują współczesne słownictwo i wzory, jak tworzone są nowe wyrazy w języku szwedzkim.
Czy słowa te pozostaną na dłużej, czy może są tylko tymczasową modą? To się okaże. Czy pisarze będą używać ich w swoich książkach? Tak, część z tych wyrazów już się pojawiła w literaturze i być może jakiś redaktor wyraził odnośnie tego wątpliwości.
Niektóre przykłady nowych słów, które przyjęły się w języku w 2019 roku:
animoji – emoji w kształcie twarzy. Animoji to zbitka wyrazowa od animated emoji.
antivaxxare – osoba, która z obawy przed negatywnymi skutkami sprzeciwia się szczepieniom. Pod tym pojęciem rozumie się też często sceptycznych w tej kwestii, konspiracyjnych i zaniepokojonych rodziców.
artdöden – wymieranie na dużą skalę różnych gatunków zwierząt i roślin w czasach człowieka. Słowo jest używane w formie określonej w odniesieniu do gatunków, które zanikły z powodu zmian klimatu w czasach współczesnych.
benim – ja, mnie. Słowo zostało zapożyczone z tureckiego, w którym jest formą dopełniacza zaimka „ja” i oznacza „mój, moja, moje”. Benim używa się też w różnych wykrzyknieniach, między innymi w znaczeniu „to ja”.
beteendedesign – projektowanie otoczenia w taki sposób, żeby promować pewne zachowania. Takie kształtowanie w celu wywołania zmian społecznych jest określane często jako nudging albo puffning (pol. koncepcja łagodnej sugestii, dosł. szturchanie) albo przy użyciu czasowników knuffa lub puffa (pol. popychać, szturchać).
cybersoldat – osoba pracująca w sektorze obrony, której zadaniem jest zwalczanie zagrożeń cyfrowych ze strony obcych sił albo organizacji terrorystycznych.
deplattformering – działanie wymierzone w np. usługi sieciowe lub organizatorów spotkań w celu pozbawienia osób kształtujących opinię publiczną źródeł dochodu oraz możliwości rozpowszechniania swoich opinii. Jest to kalka angielskiego deplatforming. Występuje też wersja avplattformering.
dra åt helvete-kapital – zaoszczędzone pieniądze, których można użyć w nagłych sytuacjach zerwania jakiejś relacji, związku. Dra åt helvete-pengar i fuck off-kapital mają to samo znaczenie.
fimpomat – pojemnik na niedopałki papierosów z dwoma otworami, który umożliwia korzystającym oddanie głosu na jedną z dwóch opcji w głosowaniu poprzez wrzucenie niedopałka przez odpowiedni otwór.
Gretaeffekten – oddziaływanie w kierunku bardziej przyjaznych środowisku zachowań, zainspirowane przez aktywistkę klimatyczną Gretę Thunberg.
grönt körfält – pas ruchu przeznaczony tylko dla pojazdów nieemisyjnych.
hjärtslagslag – prawo zakazujące aborcji, jeżeli można usłyszeć u dziecka będącego w brzuchu matki bicie serca. To kalka angielskiego heartbeat law.
hundvissla – używać słów nacechowanych będących sygnałami, które są zrozumiałe tylko dla zaznajomionych z ich przesłaniem odbiorców.
hybridkrig – wojna prowadzona nieotwarcie, bez konfliktu zbrojnego.
klimatnödläge – stan wymagający natychmiastowych działań w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym.
lågaffektivt bemötande – metoda pedagogiczna, według której rodzice nie stosują bezpośredniej konfrontacji i nie przeciwstawiają się niegrzecznemu, rozdokazywanemu dziecku, ale starają się je uspokoić.
menskonst – prowokujące dzieło artystyczne, które przekracza normy i przełamuje tabu.
popcornhjärna – stan, w którym mózg jest poddawany jednocześnie wielu bodźcom zmysłowym, np. w czasie używania telefonu komórkowego.
sharenting – udostępnianie przez rodziców w mediach społecznościowych zdjęć swoich dzieci bez uzyskania zgody. Jest to zbitka wyrazowa angielskich słów sharing i parenting.
smygflyga – latać samolotem, nie wspominając o wybranym środku transportu, ze względu na jego szkodliwy wpływ na środowisko będący powodem do wstydu.
syssna – słuchać za pomocą wzroku, zbitka słów se (pol. widzieć) i lyssna (pol. słuchać). Słowo jest używane głównie przez głuchych, niedosłyszących i ich bliskich.
tågskryta – chwalić się podróżowaniem pociągiem zamiast samolotem ze względu na wpływ na środowisko.
