Niniejszy wpis jest poświęcony organom spółek występujących w prawie francuskim. W większości rodzajów spółek występujących w prawie francuskim nie występuje wyodrębniony organ kolegialny odpowiedzialny za reprezentację oraz prowadzenie spraw spółki, natomiast kompetencje w tym zakresie posiadają zarządcy spółki („gérants”). Inną charakterystyczną cechą francuskiego prawa spółek jest współistnienie dwóch modeli zarządzania w spółkach akcyjnych: modelu monistycznego (z jednym organem odpowiedzialnym zarówno za zarządzanie jak i kontrolę spółki) oraz dualistycznego (zakładającego istnienie odrębnego organu zarządzającego i kontrolnego).
1) Spółka cywilna („Société civile” – „SC”)
Spółka nie posiada wyodrębnionych organów. Reprezentacja spółki oraz prowadzenie jej spraw należy do jednego lub kilku zarządców („gérant”) wybieranych spośród wspólników lub spoza ich grona.
Zarządcami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.
Każdy z zarządców ma prawo do samodzielnego reprezentowania spółki. Prawa zarządcy do samodzielnego reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
2) Spółka cicha („Société en participation” – „SEP”)
Spółka nie posiada wyodrębnionych organów. Każdy ze wspólników w stosunkach z osobami trzecimi działa w swoim własnym imieniu.
W stosunkach wewnętrznych tj, między wspólnikami, istnieje możliwość powołania zarządcy („gérant”), odpowiedzialnego za prowadzenie spraw spółki.
3) Spółka jawna („Société en nom collectif” – „SNC”)
Spółka nie posiada wyodrębnionych organów. Reprezentacja spółki oraz prowadzenie jej spraw należy do jednego lub kilku zarządców („gérant”). Zarządcami są wszyscy wspólnicy, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.
Zarządcami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.
Każdy z zarządców ma prawo do samodzielnego reprezentowania spółki. Prawa zarządcy do samodzielnego reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
4) Spółka komandytowa („Société en commandite simple” – „SCS”)
Spółka nie posiada wyodrębnionych organów.
Spółkę reprezentują oraz prowadzą jej sprawy komplementariusze („commandités”), tj. wspólnicy odpowiadający bez ograniczenia za zobowiązania spółki.
Komandytariusze („commanditaires”), czyli wspólnicy, których odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości wkładu wniesionego przez nich do spółki, nie mogą reprezentować spółki względem osób trzecich, nawet działając w charakterze pełnomocników spółki.
5) Spółka komandytowo-akcyjna („Société en commandite par actions” – „SCA”)
W spółce tej występują dwie kategorie wspólników: komplementariusze („commandités”), tj. wspólnicy odpowiadający bez ograniczenia za zobowiązania spółki oraz akcjonariusze („actionnaires”), odpowiadający do wysokości wniesionych wkładów.
a) Walne zgromadzenie („Assemblée générale”)
Najwyższy organ spółki, podejmujący uchwały w kluczowych dla niej sprawach. Do udziału w walnych zgromadzeniach uprawnieni są akcjonariusze.
Walne zgromadzenie może być zwyczajne („assemblée générale ordinaire”) albo nadzwyczajne („assemblée générale extraordinaire”).
b) Zarządca („Gérant”)
Odpowiedzialny za reprezentację spółki oraz prowadzenie jej spraw. Zarządcy są wybierani spośród komplementariuszy lub spośród osób trzecich (akcjonariusz nie może pełnić funkcji zarządcy w SCA).
Zarządcami mogą być osoby fizyczne lub prawne.
Każdy z zarządców ma prawo do samodzielnego reprezentowania spółki. Prawa zarządcy do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
6) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością („Société à responsabilité limitée” – „SARL” lub „S.à r.l.”)
a) Zgromadzenie wspólników („Assemblée”)
Zgromadzenie wspólników jest organem grupującym wszystkich wspólników spółki („associés”) w celu wspólnego podjęcia decyzji dotyczących najważniejszych spraw spółki.
W odniesieniu do SARL, prawo francuskie nie czyni rozróżnienia na zgromadzenia zwyczajne i nadzwyczajne. Podział ten został jednak wypracowany w doktrynie.
Na zgromadzeniach nadzwyczajnych („assemblées extraordinaires”) podejmowane są decyzje związane ze zmianą umowy spółki (m.in. zmiana wysokości kapitału zakładowego, zmiana przedmiotu działalności, zmiana siedziby itd.). Decyzje te określane są jako decyzje nadzwyczajne („décisions extraordinaires”).
Z kolei przedmiotem obrad zgromadzeń zwyczajnych („assemblées ordinaires”) są decyzje związane ze zwykłym funkcjonowaniem spółki, które nie pociągają za sobą konieczności zmiany umowy spółki (m.in. zatwierdzenie sprawozdań finansowych, powoływanie i odwoływanie zarządców itp.). Decyzje te nazywane są decyzjami zwyczajnymi („décisions ordinaires”).
Umowa spółki może przewidywać, że zgromadzenia będą odbywały się w trybie wideokonferencji („assemblée par visioconférence”) lub za pomocą środka porozumiewania się na odległość („assemblée par des moyens de télécommunication”). Ponadto, w umowie spółki można przewidzieć, że decyzje wspólników będą podejmowane w trybie pisemnym („par consultations écrties”) lub też, że będą wynikały z jednomyślnej zgody wszystkich wspólników wyrażonej w akcie („consentement de tous les associés exprimés dans un acte”). W takiej sytuacji decyzje zapadają poza zgromadzeniem.
b) Zarządca („Gérant”)
Nie istnieje wyodrębniony organ odpowiedzialny za zarządzanie spółką. Reprezentacja spółki oraz prowadzenie jej spraw należy do jednego lub kilku zarządców. Zarządcy są wybierani spośród wspólników lub spoza ich grona.
Zarządcami mogą być wyłącznie osoby fizyczne.
Każdy z zarządców ma prawo do samodzielnego reprezentowania spółki. Prawa zarządcy do samodzielnego reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
7) Spółka akcyjna („Société anonyme” – „SA”)
W spółce akcyjnej istnieje możliwość wyboru pomiędzy dwoma modelami zarządzania: monistycznym (który zakłada istnienie jednego organu pełniącego zarówno funkcje kierownicze jak i nadzorcze) oraz dualistycznym (zakładającym istnienie, obok organu zarządzającego, odrębnego organu odpowiedzialnego za nadzór).
I. Model monistyczny
a) Rada administrująca („Conseil d’administration”)
Jest zarazem organem zarządzającym jak i kontrolnym. Liczy od 3 do 18 członków, nazywanych administratorami(„administrateurs”).
Członkami rady administrującej mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne.
W ramach rady administrującej wyróżnia się następujące funkcje:
- prezes rady administrującej („président du conseil d’administration” – „PCA”) : stoi na czele rady i jest wybierany spośród jej członków; prezesem rady administrującej może być wyłącznie osoba fizyczna;
- dyrektor generalny („directeur général” – „DG”) : stoi na czele spółki, jest odpowiedzialny za zarządzanie spółką oraz reprezentowanie jej wobec osób trzecich ; dyrektorem generalnym może być tylko osoba fizyczna, wybrana spośród członków rady lub spoza ich grona ;
funkcję prezesa rady administrującej oraz dyrektora generalnego może sprawować jedna osoba (co jest często spotykaną praktyką). Wówczas osoba ta nazywana jest prezesem – dyrektorem generalnym („président – directeur général” – „PDG”) ;
- dyrektor generalny delegowany („directeur général-délégué” – „DGD”) : jego zadaniem jest udzielanie wsparcia dyrektorowi generalnemu w pełnieniu obowiązków; jest powoływany na wniosek dyrektora generalnego spośród członków rady lub spoza jej grona.
II. Model dualistyczny
a) Zarząd („Directoire”)
Jest organem wykonawczym spółki, odpowiedzialnym za prowadzenie jej spraw. Liczy od 1 do 5 członków („membres du directoire”) wybieranych przez radę nadzorczą. W spółkach, które są notowane na giełdzie, zarząd może liczyć do 7 członków. Członkowie zarządu nazywani są również potocznie dyrektorami („directeurs”).
Członkami zarządu mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Mogą być akcjonariuszami spółki lub pochodzić spoza ich grona.
W ramach zarządu wyróżnia się następujące funkcje:
- prezesa zarządu („président du directoire”) : stoi na czele zarządu; jego głównym zadaniem jest reprezentacja spółki wobec osób trzecich;
- dyrektor generalny („directeur général” – „DG”) : członek zarządu uprawniony, obok prezesa, do reprezentacji spółki wobec osób trzecich; dyrektor generalny jest powoływany wówczas, gdy statut spółki przyznaje prawo reprezentacji spółki innym członkom niż prezes zarządu;
- wyłączny dyrektor generalny („directeur général unique”) : w przypadku zarządu jednoosobowego, ten tytuł przysługuje jedynemu członkowi zarządu; jedynemu członkowi zarządu przysługują wszelkie uprawnienia zastrzeżone do kompetencji zarządu.
Należy podkreślić, iż prawo do reprezentacji spółki wobec osób trzecich przysługuje wyłącznie prezesowi zarządu i dyrektorowi generalnemu (lub wyłącznemu dyrektorowi generalnemu). Pozostali członkowie zarządu nie mogą reprezentować spółki. Prawa prezesa zarządu i dyrektora generalnego do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
b) Rada nadzorcza („Conseil de surveillance”)
Sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki. Do jej kompetencji należy w szczególności badanie sprawozdań finansowych spółki oraz sprawozdań zarządu z działalności spółki.
Poza sprawowaniem nadzoru, rada nadzorcza posiada szczególne kompetencje, m.in.. powoływanie i odwoływanie członków zarządu, wyrażanie zgody na dokonanie przez zarząd czynności mających ważne znaczenie dla spółki.
Liczy od 3 do 18 członków. Członkami rady nadzorczej mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.
W celu wykonania określonych zadań kontrolnych, rada nadzorcza może tworzyć wewnętrzne komisje („commissions d’études”) ustalając ich skład i kompetencje.
Poza osobami pełniącymi funkcję członków rady nadzorczej („membres du conseil de surveillance”), w skład rady nadzorczej wchodzą:
- przewodniczący rady nadzorczej („président du conseil de surveillance”) : stoi na czele rady nadzorczej, zwołuje radę i przewodniczy jej obradom; przewodniczącym rady nadzorczej może być wyłącznie osoba fizyczna;
- wiceprzewodniczący rady nadzorczej („vice-président du conseil de surveillance”) : wspiera przewodniczącego rady nadzorczej w wykonywaniu zadań.
III. Walne zgromadzenie („Assemblée générale”)
Niezależnie od wybranego modelu zarządzania w spółce, organem reprezentującym akcjonariuszy spółki („actionnaires”) jest walne zgromadzenie („assemblée générale”). Walne zgromadzenie jest najwyższym organem spółki, podejmującym uchwały w kluczowych dla niej sprawach.
Zgromadzeniom przewodniczy prezes rady administrującej albo przewodniczący rady nadzorczej (w zależności od monistycznego lub dualistycznego modelu zarządzania w spółce – patrz powyżej), lub też wybierany przez zgromadzenie przewodniczący zgromadzenia („président de l’assemblée”).
W spółce akcyjnej istnieją trzy rodzaje walnych zgromadzeń :
- walne zgromadzenie założycielskie („assemblée générale constitutive”) zwoływane przez założycieli („fondateurs”) w przypadku zawiązania spółki z jednoczesnym zaoferowaniem jej akcji w ramach oferty publicznej; jego przedmiotem jest m.in. uchwalenie statutu spółki i powołanie pierwszych członków organów spółki;
- zgromadzenie zwyczajne („assemblée générale ordinaire”) posiadające kompetencje do podejmowania wszelkich decyzji, które nie pociągają za sobą konieczności zmiany statutu spółki;
- zgromadzenie nadzwyczajne („assemblée générale extraordinaire”), na którym podejmowane są decyzje związane ze zmianą statutu spółki.
Umowa spółki może przewidywać, że zgromadzenia będą odbywały się w trybie wideokonferencji („assemblée par visioconférence”) lub za pomocą środka porozumiewania się na odległość („assemblée par des moyens de télécommunication”).
Akcjonariusze mogą również głosować korespondencyjne („vote par correspondance”) bez konieczności fizycznego uczestnictwa na walnym zgromadzeniu.
8) Spółka akcyjna uproszczona („Société par actions simplifiée” – „SAS”)
Jedynym organem obowiązkowym w SAS jest prezes („président”), którego zadaniem jest reprezentowanie spółki wobec osób trzecich. Prezesem może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Prawa prezesa do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
W pozostałym zakresie określenie sposobu zarządzania zostało pozostawione swobodzie akcjonariuszy. Poza prezesem, spółka może nie posiadać innych organów, bądź też statut może przewidywać powołanie innych organów i przyznanie im określonych kompetencji.
Prawo przewiduje możliwość powołania, podobnie jak w SA, dyrektora generalnego („directeur général” – „DG”) lub dyrektora generalnego delegowanego („directeur général-délégué” – „DGD”).
Często spotykaną praktyką w SAS jest powołanie organów kolegialnych takich jak rada („conseil”) lub komitety („comités”).
Również sposób podejmowania decyzji przez akcjonariuszy został pozostawiony swobodzie akcjonariuszy. Statut może przewidzieć, że decyzje akcjonariuszy będą podejmowane na zgromadzeniu („assemblée”), korespondencyjnie („par correspondance”) za pomocą środka porozumiewania się na odległość („par des moyens de télécommunication”) itp.
